काठमाडौं । रिलायन्स नियन्त्रित जियो स्टारले अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट काउन्सिल (आइसीसी) सँगको २०२४-२७ को भारत मिडिया अधिकार सम्झौताबाट बाहिरिने निर्णय गरेको छ ।
जियो स्टारले आइसीसीलाई यसले महत्त्वपूर्ण आर्थिक घाटाका कारण चार वर्षे सम्झौताको बाँकी दुई वर्ष पूरा गर्न सक्षम नहुने जानकारी गराएको बताइएको छ ।
भारत र श्रीलंकाबीचको २०२६ को पुरुष टी-२० विश्वकप अघि गरिएको यो निर्णयपछि आइसीसीले सोनी, नेटफ्लिक्स र अमेजन प्राइम भिडियोसँग सम्पर्क गरेको र उनीहरूले पनि उच्च मूल्यका कारण रुचि नदेखाएको बताइएको छ ।
२०२४-२७ को लागि सम्झौता जियो स्टारले ३ बिलियन डलरको सम्झौता थियो र प्रत्येक वर्ष एउटा प्रमुख पुरुष कार्यक्रम समावेश थियो । २०२३ मा, आइसीसीले जियोस्टार (तत्कालीन स्टार इन्डिया) लाई चार वर्ष (२०२४ देखि २०२७ सम्म) भारतमा आफ्ना सबै प्रतियोगिताहरू प्रसारण गर्ने अधिकार बेचेको थियो । सम्झौता लगभग ४० हजार कोरोडमा अन्तिम रूप दिइएको थियो । यसको अर्थ जियोस्टारले वार्षिक रूपमा औसत ९६०० करोड भारु तिर्नुपर्ने थियो ।
अब, जियोस्टारले क्रिकेट कभरेजबाट कमाउने राजस्व उल्लेखनीय रूपमा कम रहेको र ड्रीम ११ जस्ता गेमिङ एपहरूमा प्रतिबन्ध पछि, तिनीहरूले पहिले जस्तो धेरै विज्ञापनहरू प्राप्त नगरेका कारण घाटा बेहोरेको बताइएको छ ।
गत वर्ष (२०२३-२४), जियो स्टारले आइसीसीसँगको यस सम्झौतामा करिब १९ हजार करोड घाटा हुने बताएको थियो । यस वर्ष यो घाटा सम्झौता रकम ४० हजार करोड भन्दा पनि बढी हुने बताइएको छ ।
आईसीसीले यी अधिकारहरू प्राप्त गर्न सोनी, नेटफ्लिक्स र अमेजन प्राइम भिडियोलाई सम्पर्क गरेको बताइएको छ । यद्यपि, अहिलेसम्म उच्च मूल्यका कारण कुनै पनि प्लेटफर्मले धेरै चासो देखाएको छैन । यसले आईसीसीलाई आफ्नो अगाडि बढ्ने बाटो अस्पष्ट रहेको बताइएको छ ।
आईसीसीले २०२६-२९ को लागि भारतको मिडिया अधिकारको लागि नयाँ बिक्री प्रक्रिया सुरु गरेको छ । लगभग २.४ अर्ब डलरको माग गरिएको छ । हालको २०२४-२७ सम्झौता ३ अर्ब डलरको थियो, जसमा प्रत्येक वर्ष हुने प्रमुख पुरुष प्रतियोगिता समावेश छ ।
भारतले आईसीसीको आम्दानीमा लगभग ८० प्रतिशत योगदान गर्दछ, जसले क्रिकेटको यसमा निर्भरतालाई प्रकाश पार्छ । २०२४ मा आइसीसीले ४७४ मिलियन डलर अतिरक्त आम्दानी गरेको थियो ।
भारतको खेलकुद मिडिया बजार जियोस्टार र सोनीमा निर्भर भएको छ । सोनीले १७० मिलियन डलरमा एसियाली क्रिकेट परिषद्को अधिकार, न्यूजील्याण्ड क्रिकेटले १०० मिलियन डलरमा र इङ्गल्याण्ड बोर्डले २०० मिलियन डलरभन्दा बढीमा प्राप्त गरेको छ, तर आइसीसी सम्झौताबाट टाढा रहेको छ । नेटफ्लिक्स क्रिकेटबाट टाढा छ भने अमेजनको संलग्नता सीमित छ, जसको न्यूजील्याण्ड क्रिकेटको भारत अधिकार अर्को वर्ष समाप्त हुनेछ ।
विश्वव्यापी रूपमा, स्ट्रिमरहरूले प्रत्यक्ष खेलकुदमा लगानी गरिरहेका छन्, तर एनबीए र एनएफएल जस्ता लिगहरूको लागि बढ्दो लागतले तिनीहरूलाई छनौट गर्न बाध्य बनाएको छ । आइओसी र फिफाले पनि भारतमा कम मूल्याङ्कन प्राप्त गरिरहेका छन् ।
आइसीसीसँगको सम्झौता अनुसार, जियोस्टार २०२७ सम्म बाध्य छ । यसको अर्थ यदि नयाँ साझेदार फेला परेन भने, तिनीहरूले घाटा बेहोरेर पनि खेलहरू प्रसारण गर्नुपर्ने बाध्यकारी अवस्था रहेको छ ।
