काठमाडौं । नेपालको बीमा क्षेत्रले चालु आर्थिक वर्षको पहिलो त्रैमासमै उत्साहजनक अवस्था देखाएको छ । अर्थतन्त्र सुस्त बन्दै गएको, उपभोक्ताको क्रयशक्ति कमजोर देखिएको पृष्ठभूमिमा पनि बीमा व्यवसायले १९.७० प्रतिशतको वृद्धि हासिल गरेको छ । जुन तथ्य आफैँमा उल्लेखनीय हो ।
विशेषगरी पछिल्ला वर्षहरूमा व्यावसायिक गतिविधि घट्दै गइरहेको समयमा बीमा क्षेत्रमा देखिएको वृद्धि उपभोक्ताको जोखिम–व्यवस्थापनप्रतिको आकर्षण, अनिश्चितताप्रति सचेतता र बीमा कम्पनीहरूको विस्तार अभियानले दिएको प्रतिफल हो । बीमा प्राधिकरणले सार्वजनिक गरेका तथ्यांकहरूले बीमा कारोबार र बीमित जनसंख्या दुवैमा सुधार भएको देखाएको छ ।
प्राधिकरणका अनुसार चालु आर्थिक वर्षको साउनदेखि असोजसम्म ६३ अर्ब २९ करोड १९ लाख रुपैयाँ बराबरको कुल बीमाशुल्क आर्जन भएको छ । यो तथ्यांक गत आर्थिक वर्षको यसै अवधिको ५२ अर्ब ८७ करोड ५१ लाख रुपैयाँ थियो ।
यो वृद्धिले बीमा व्यवसायले आर्थिक अनिश्चितता र उपभोक्ता खर्च घट्दो परिस्थितिलाई समेतलाई अवसरमा प्रयोग गरेको देखाउँछ । नेपालमा हाल १४ जीवन, १४ निर्जीवन, ३ लघु जीवन र ४ लघु निर्जीवन गरी कुल ३५ बीमा कम्पनीहरूले सेवा दिरहेका छन्, जसले बजार प्रतिस्पर्धा, उत्पादन विविधीकरण र ग्राहकको पहुँच विस्तारमा उल्लेख्य प्रभाव पारिरहेका छन् ।
जीवन बीमा क्षेत्र यस त्रैमासमा सबैभन्दा सक्रिय देखिएको छ । चालु आवको असोजसम्म जीवन बीमा कम्पनीहरूले ५० अर्ब ३६ करोड ७३ लाख रुपैयाँ बीमाशुल्क आर्जन गरेका छन्, जुन अघिल्लो वर्षको तुलनामा २१.९५ प्रतिशत वृद्धि हो । अघिल्लो आवको यसै अवधिमा जीवन बीमाशुल्क ४१ अर्ब ३० करोड १४ लाख रुपैयाँ थियो, जसको तुलनामा यस वर्षको वृद्धि दर निकै उच्च छ । जीवन बीमा व्यवसायले हासिल गरेको यो वृद्धिको मुख्य आधार प्रथम बीमाशुल्क र नवीकरण बीमाशुल्क दुवैमा देखिएको वृद्धिदर हो ।
प्रथम जीवन बीमाशुल्क असोजसम्म १० अर्ब ६६ करोड १५ लाख रुपैयाँ पुगेको छ, जुन अघिल्लो वर्षको ८ अर्ब ३७ करोड ९३ लाख रुपैयाँ भन्दा २७.२४ प्रतिशत बढी हो । नयाँ बीमालेखहरू विस्तारमा आएको यो वृद्धिले बीमा कम्पनीहरूको बजार विस्तार, डिजिटल सेवा, ग्रामीण–शहरी कभरेज र प्रचार–प्रसार अभियानले असर पारिरहेको देखाउँछ । नवीकरण बीमाशुल्क पनि ३९ अर्ब ७० करोड ५८ लाख रुपैयाँ पुगेको छ, जुन अघिल्लो वर्षको ३२ अर्ब ९२ करोड २१ लाख रुपैयाँ को तुलनामा २०.६१ प्रतिशतले वृद्धि भएको हो । नवीकरणमा देखिएको वृद्धि ग्राहकको निरन्तरता र बीमाप्रति विश्वास स्थिर रहेको सन्देश दिन्छ ।
जीवन बीमा कम्पनीहरूको सक्रिय बीमालेख संख्या १ करोड ५९ लाख ९ हजार १३५ पुगेको छ, जुन अघिल्लो आवको १ करोड ३७ लाख ६६ हजार ४४८ को तुलनामा १५.५६ प्रतिशत बढी हो । बीमाको दायरामा जनसंख्या बढ्नु केवल बीमा बजारको विस्तार नभई जोखिम व्यवस्थापनप्रतिको सामूहिक सोच बदलिँदै गएको संकेत पनि हो । नेपालजस्तो अनौपचारिक अर्थतन्त्र बलियो रहेको देशमा बीमा व्यवसाय विस्तार हुनु संस्था–आधारित सुरक्षितता संस्कृतितर्फको रूपान्तरण पनि मानिन्छ ।
निर्जीवन बीमा क्षेत्र पनि वृद्धि मोडमै देखिन्छ । यस त्रैमासमा निर्जीवन बीमा कम्पनीहरूले १२ अर्ब ९२ करोड ४६ लाख रुपैयाँ बीमाशुल्क संकलन गरेका छन् । यो तथ्यांक अघिल्लो वर्षको ११ अर्ब ५७ करोड ३६ लाख रुपैयाँको तुलनामा ११.६७ प्रतिशत बढी हो । निर्जीवन बीमा सामान्यतया व्यवसायिक गतिविधि, सवारी बीमा, स्वास्थ्य बीमा, कृषि बीमा र अन्य जोखिमसँग जोडिन्छ । अर्थतन्त्र सुस्त हुँदा निर्जीवन बीमा विस्तार चुनौतीपूर्ण मानिए पनि यस क्षेत्रमा देखिएको दोहोरो अंकको वृद्धि सकारात्मक सूचक हो ।
बीमालेख संख्यामा पनि उल्लेखनीय वृद्धि देखियो । जीवन बीमालेख (म्यादी, लघु म्यादी र वैदेशिक रोजगार बाहेक) ५९ लाख ९ हजार ९२२ पुगेको छ, जुन अघिल्लो वर्षको ५६ लाख ९० हजार १८६ को तुलनामा ३.९३ प्रतिशत वृद्धि हो । यसबाहेक, म्यादी र लघु म्यादी बीमालेख ७६ लाख ४३ हजार ७७१ पुगेका छन्, जुन अघिल्लो वर्षको ५९ लाख ८९ हजार ७०५ को तुलनामा २७.६२ प्रतिशत बढी हो ।
वैदेशिक रोजगारसँग जोडिएका बीमालेख २४ लाख ५५ हजार ४४२ पुगेका छन्, जुन अघिल्लो आवको २१ लाख ८६ हजार ५५७ को तुलनामा १२.३० प्रतिशत वृद्धि हो । यी दुवै सूचकले श्रम बजार–निर्भर जोखिम व्यवस्थापन, तलबदार वर्गको जोखिम सचेतता र विदेश जाने श्रमिकहरूको अनिवार्य बीमा संरचनाले बीमाको दायरा थप विस्तार गरेको देखाउँछ ।
सबै प्रकारका बीमा समेट्दा नेपालका बीमाको दायरामा आएका नागरिकको संख्या ४९.०५ प्रतिशत पुगेको छ, जुन अघिल्लो वर्षको ४२.८५ प्रतिशत भन्दा सात प्रतिशतभन्दा बढीले उच्च हो । आधा जनसंख्याले बीमाको कुनै न कुनै स्वरूप ग्रहण गर्न थालेको परिदृश्यले नेपालको बीमा क्षेत्र गुणात्मक रूपमा विस्तार हुँदै गएको प्रमाण प्रस्तुत गर्छ ।
समग्रमा हेर्दा, बीमा क्षेत्रमा देखिएको दोहोरो अंकको वृद्धि केवल बीमाशुल्कको वृद्धिमात्र होइन, जोखिम–व्यवस्थापन संस्कृतिको विस्तार, औपचारिक अर्थतन्त्रतर्फको आकर्षण र बीमा कम्पनीहरूको बजार–रणनीतिमा आएको परिष्करणको संयुक्त संकेत हो । आगामी त्रैमासहरूमा राजनीतिक र आर्थिक अनिश्चितता कम हुँदै जाने हो भने बीमा व्यवसायले अझ स्थिर र दिगो रूपमा बढ्ने सम्भावना प्रबल बन्ने तथ्यांकले देखाएको छ ।
