पूर्वराष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारी एमालेको सक्रिय राजनीतिमा फर्किएको घोषणा गरेसँगै चर्चाको शिखरमा छिन् । सात वर्ष राष्ट्रपतिको जिम्मेवारी सम्हालेर शिलतनिवासबाट बाहिरिएको करिब दुई वर्षपछि भण्डारीले आफू सक्रिय राजनीतिमा फर्किएको घोषणा गरेकी थिइन् । यद्यपि, उनले सदस्यता नवीकरण भने डेढ वर्ष अघि नै गरिसकेकी थिइन् ।
यसअघि पनि भण्डारी एमालेकी एक सक्रिय नेतृ थिइन् । उनले दुई कार्यकाल एमालेको उपाध्यक्षको जिम्मेवारी सम्हालिसकेकी छिन् । अर्कोतर्फ उनी एमालेको राजनीतिक आधार जनताको बहुदलीय जनवाद (जबज)का प्रणेता स्व. मदन भण्डारीकी धर्मपत्नीसमेत हुन् ।
मदन भण्डारीले भन्ने गर्थे–‘राजनीतिमा स्थायी शत्रु र मित्र हुँदैनन् ।’ उक्त भनाइ अहिले ठ्याक्कै मिलेको छ । राजनीतिमा लामो सहकार्य गरेका भण्डारी र केपी शर्मा ओली फरक फरक कित्तामा पुगेका छन् । भण्डारीको आगामी राजनीतिक यात्रा रोक्न ओलीले अनेकौँ षडयन्त्र गरेका छन् । ओली र उनी पक्षीय नेताहरू भण्डारीको विरोधमै उभिएका छन् । त्यति मात्रै होइन, भण्डारीको पक्षमा बोले कारबाही गर्ने चेतावनीसमेत दिएका छन् । एमाले नेताहरूलाई अहिले तौलिएर बोल्नुपर्ने बाध्यता छ ।
पत्रकार सम्मेलनमा भण्डारीले आफू पछि नहट्ने अडान दोहो¥याएपछि ओलीले केन्द्रीय सदस्यहरूलाई बालुवाटारमै बोलाएर छलफल गर्न थालेका छन् । प्रदेशगत रूपमा समूहमा र व्यक्तिगत रूपमा समेत ओलीले केन्द्रीय सदस्यहरूसँग कुरा गरिरहेका छन् । राजनीति निर्मम हुन्छ भन्ने उदाहरण फेरि एक पटक ओलीले दिएका छन् । भण्डारीको सदस्यतालाई निरन्तरता नदिने निर्णय गराएर ओलीले एमालेमा ओलीको विकल्प ओली मात्रै हुन भन्ने सन्देश पनि दिएका छन् । ओलीले भण्डारीको सदस्यता रोक्ने मात्रै होइन, आफूलाई छेक्ने ७० वर्षे उमेरहद र दुई कार्यकालको सीमा पनि हटाइदिएका छन् । र, उनले आजीवन अध्यक्ष बन्ने संकेत गरेका छन् ।
पूर्वराष्ट्रपति एवं एमालेकी पूर्वउपाध्यक्ष विद्यादेवी भण्डारीको पार्टी सदस्यता खारेज गर्ने एमालेको पछिल्लो निर्णय, भण्डारीको अडान र अबको सम्भावनाबारे अखिल नेपाल महिला संघको नेतृत्व समेत सम्हालेकी एमाले स्थायी कमिटी सदस्य थममाया थापासँग दृष्टिले गरेको कुराकानीको सम्पादित अंश ।
एमाले केन्द्रीय कमिटी बैठकले पूर्वराष्ट्रपति विद्या भण्डारीलाई एमालेको राजनीतिमा फर्किने बाटो बन्द गरेको हो कि फर्किने बाटो अझै खुल्लै छ ?
गत केन्द्रीय कमिटी बैठकले राष्ट्रको सर्वोच्च पदमा पुगेको व्यक्ति पार्टी राजनीतिमा फर्किनु हुँदैन, सम्मानित स्थानमै बस्नुपर्छ भन्ने निर्णय ग¥यो । राष्ट्रपति भइसकेको व्यक्ति पुनः राजनीतिमा आउनु व्यावहारिक हुँदैन भन्ने बैठकको निष्कर्ष हो । सोहीअनुसार आगामी विधान महाधिवेशनमा प्रस्ताव प्रस्तुत हुन्छ । विधान महाधिवेशनले आवश्यक निर्णय गर्छ ।
पूर्वराष्ट्रपति भण्डारीले त पत्रकार सम्मेलन नै गरेर आफ्नो पार्टी सदस्यता अवैधानिक ढंगले हठात् हटाउने काम भएको गुनासो गर्नुभएको छ । र, सक्रिय राजनीतिबाट पछि नहट्ने अडान राख्नुभएको छ नि ?
पूर्वराष्ट्रपति भण्डारी राजनीतिक व्यक्ति हो । उहाँले बाँकी जीवन पनि राजनीतिमै बिताउँछु भन्नुभएको छ । त्यही कारण उहाँले सक्रिय राजनीतिमा आउने कुरा गर्नु भएको हो । पार्टी बैठकमा सदस्यहरूले पूर्वराष्ट्रपति पार्टी राजनीतिमा नआई सम्मानित स्थानमै बस्नुपर्छ भन्ने धारणा राखेपछि पार्टीले निर्णय गरेको हो । पूर्वराष्ट्रपतिले राजनीतिमै सक्रिय हुन्छु भन्दा कसैले छेकेर छेकिने कुरा भएन । त्यो उहाँमा भर पर्ने कुरा हो । एमालेको कमिटीमै बसेर सक्रिय हुने कुराचाहिँ केन्द्रीय कमिटीको निर्णयले नमिल्ने भयो ।
डेढ वर्षअघि नवीकरण गरेको सदस्यताको विषयमा अहिले आएर विवाद गर्नु कत्तिको जायज हो ?
यस विषयमा उहाँको पार्टी अध्यक्षसँग पहिला पनि सरसल्लाह भएकै होला । सल्लाह नभई उहाँ (विद्या भण्डारी) अगाडि बढ्नु भयो भन्ने मलाई लाग्दैन । अहिले आएर पार्टीले एउटा निर्णय गरेको छ । अब कसरी अगाडि बढ्ने भन्ने विषयमा पनि सरसल्लाह गरेरै जाँदा राम्रो हुन्छ ।
४५ वर्षको सदस्यता नै खारेज गरेर निषेध नै गरिसकेको अवस्थामा अब त्यो सम्भावना बाँकी छ र ?
राजनीतिमा असम्भव भन्ने त केही पनि हुँदैन । छलफल गरेरै जाँदा राम्रो हुन्छ । पार्टी नेतृत्वसँग छलफल गरेर समस्या समाधान गर्न सकिन्छ ।
पूर्वराष्ट्रपति भण्डारीले पहिला सदस्यता नवीवरण गर्नुभयो, त्यतिबेला ठिकै भयो । तर, जब भण्डारी अध्यक्ष हुने चर्चा चल्न थाल्यो र महोल पनि बन्दै गयो, त्यसपछि सदस्यता नै हटाइएको हो नि ? अब मदन भण्डारीको परिवारविनाको एमाले बनाउन लाग्नुभएको हो ?
त्यस्तो होइन, सर्वोच्च पदमा पुगेको व्यक्ति पार्टीको राजनीतिमा नफर्किँदा राम्रो भन्ने मात्रै कुरा हो । उहाँलाई सर्वोच्च पदमा पनि एमालेले नै पु¥याएको हो । त्यसकारण पार्टीको कुरा पार्टीभित्रै सरसल्लाह गरेर टुङ्ग्याउँदा राम्रो हुन्छ । एमाले मदन भण्डारीले बनाएको पार्टी हो । उहाँको परिवारविनाको पार्टी बनाउने भन्ने त प्रश्नै आउँदैन नि । यसले भोलि के प्रभाव पर्छ भन्ने कुरालाई हेरेर सरसल्लाहमै अगाडि बढ्नुपर्छ । विधि, पद्धतिअनुसार अगाडि बढ्दा सबै समस्या समाधान हुन्छन् ।
केन्द्रीय कमिटीले गरेको निर्णयलाई विधान महाधिवेशनले सच्याउन सक्छ त ?
विधान महाधिवेशनमा विधानकै बारेमा छलफल हुने हो । केन्द्रीय कमिटीले त प्रस्तावको रूपमा मात्रै लाने हो । निर्णय विधान महाधिवेशनले नै गर्छ । कसरी राम्रो हुन्छ, त्यहीअनुसार अगाडि बढ्नुपर्छ ।
विद्या भण्डारीको सदस्यता कायम राखौँ, उहाँलाई काम गर्न दिऔँ भनेर विधान महाधिवशेनले भन्न सक्छ ?
त्यो त विधान महाधिवेशनको कुरा भयो । महाधिवेशनभन्दा ठूलो निकाय पार्टीमा अरू छैन । आवश्यकताअनुसार निर्णय गर्न महाधिवेशन स्वतन्त्र रहन्छ ।
एमालेको रोकेको अवस्थामा पूर्वराष्ट्रपति भण्डारी मदनको विचार बोकेर छुट्टै अगाडि बढ्दा एमालेलाई फाइदा हुन्छ त ?
त्यस्तो अवस्थाले त कसैलाई पनि राम्रो गर्दैन । उहाँ (विद्या)को लागि पनि राम्रो हुँदैन, पार्टीको लागि पनि राम्रो हुँदैन । सरसल्लाह गरेर समाधान निकाल्नुपर्छ । उहाँ (विद्या)ले पत्रकार सम्मेलनमा पनि पार्टी हितकै पक्षमा बोल्नुभएको छ । पार्टीलाई अहित हुने कुनै कुरा गर्नुभएको छैन । अब कसरी जाने भन्ने विषयमा चाहिँ पार्टीमा छलफल गरेर टुङ्ग्याउनुपर्छ भन्ने लाग्छ ।
मदन–विद्या भण्डारीकी छोरी उषाकिरणले त एमालेलाई नैतिक समर्थन पनि गर्न नसकिने अवस्था भयो भनेर लामो फेसबुक स्ट्याटस नै लेख्नुभयो । कस्तो भावनात्मक पीडा छ हेर्नुस् त ?
क्रियाको प्रतिक्रिया दिने हिसाबले त्यसरी उहाँले लेख्नुभयो होला । एमाले निर्माणमा मदन भण्डारीको लिगेसी जोडिएको छ । भावनामा चोट पुग्ने काम हामीले गर्नुहुँदैन । उहाँको भावनामा चोट नपरोस् भन्नेमा सचेत हुनुपर्छ । उहाँ त इतिहाससँग पनि जोडिनुभएको छ । कसरी सेफल्याण्डिङ गर्ने भन्ने कुरा पार्टी नेतृत्वसँग बसेरै टुङ्ग्याउनुपर्छ ।
विद्या भण्डारीले नेपालको महिला आन्दोलनमा ठूलो योगदान पु¥याउनुभयो । अनेमसंघको अध्यक्ष भएर पनि लामो समय चलाउनुभयो । तपाईंले पनि अनेमसंघको नेतृत्व गर्नुभयो । एउटा अब्बल महिलालाई अगाडि बढाउन पार्टी किन बाधक भयो ?
महिलालाई अगाडि बढाउनुपर्छ भन्नेमा हामी सदैव लागिरहेका छौँ । महिला भएकै कारण पार्टीले अन्याय गर्दैन, गर्न पनि मिल्दैन । अहिले मात्रै भएको के हो भने, राष्ट्रपति भइसकेको व्यक्तिलाई सम्मानित भएरै बस्न दिऔँ भन्ने मात्रै हो ।
पूर्वराष्ट्रपति र पूर्वउपराष्ट्रपतिलाई पुनः सक्रिय राजनीतिमा फर्किन संविधानले रोकेको छैन, पार्टी विधानले रोकेको छैन । माओवादीले पूर्वउपराष्ट्रपति नन्दबहादुर पुनलाई पुनः सक्रिय राजनीतिमा फर्कायो । महिला भएकै कारण एमालेले सक्रिय राजनीतिमा फर्किनबाट रोक्यो भन्दा अन्यथा हुन्छ ?
सबै पार्टीले उस्तै किसिमका निर्णय गर्छन् भन्ने हुँदैन । संविधानले प्रष्ट उल्लेख नगरेको हुनाले राजनीतिमा पुनः सक्रिय हुने कि नहुने भन्ने कुरा स्वयं व्यक्तिमा भर पर्ने कुरा हो । त्यसमा पार्टीले सहजीकरण गर्ने कुरा हो । अहिलेलाई एमालेले पूर्वराष्टपति सक्रिय राजनीतिमा नआएकै राम्रो हुन्छ भन्ने निष्कर्ष निकालेको हो । महिला भएकै कारण रोकिएको चाहिँ होइन । महिलालाई सर्वोच्च पदमा पनि हामीले नै पु¥याएको हो । सर्वोच्च पदमा पुगेपछि भोलि आएर पार्टी काम गर्न मिल्ने कि नमिल्ने, उहाँको स्ट्याटस के हुने भन्ने विषयमा त्यतिबेलै पार्टीमा छलफल भएको भए अहिलेको समस्या देखिँदैन थियो ।
सुरुमा भण्डारीले सदस्यता नवीकरण गरेर जाँदा एमालेलाई आपत्ति भएन । जब, भावी अध्यक्षको रूपमा चर्चा भयो, त्यसपछि अध्यक्ष केपी ओलीलाई मलाई नै हराइदिने हो कि भनेर टाउको दुखेको त होइन ?
उहाँ (विद्या)सँग पहिला कुरा हुँदा पार्टी नेताहरूसँग सरसल्लाह गरेरै अगाडि बढ्ने हो भन्नुभएको थियो । उहाँहरू बीचमा सल्लाह भयो कि भएन मलाई थाहा भएन । उहाँले सल्लाह नगरी अगाडि बढ्न खोज्दा अप्ठेरो भयो भनेर अध्यक्षले अस्तिको बैठकमा भन्नुभयो ।
सरसल्लाह गरेर फेरि विद्या भण्डारीको सदस्यता कायम हुन सक्छ त ?
पार्टी सदस्यता राखे पनि नराखे पनि सरसल्लाहमा हुनुपर्छ । पूर्वराष्ट्रपतिलाई मानसम्मान गरेर जानुपर्छ । हामीले गणतन्त्र गौरवबाट उहाँलाई सम्मान पनि गरिसकेका छौँ । उहाँ त हाम्रो गहना हो नि ।
विद्या भण्डारीले केपी ओलीलाई सहयोग गर्दै आउनुभयो । ओली अध्यक्ष र प्रधानमन्त्री हुनमा भण्डारीको सहयोगले काम गरेको छ । तर, अहिले भण्डारीप्रति नै ओली किन अनुदार देखिनुभयो ?
उहाँहरू एउटै आन्दोलनबाट आउनुभएको हो । उहाँहरूले लामो सहकार्य गर्नुभयो । एकले अर्कालाई सहयोग गरेर नै यहाँसम्म आइपुग्नुभएको हो । अहिले उहाँको सदस्यता खारेज हुनुपर्छ भन्नेभन्दा पनि राष्ट्रको सर्वोच्च पदमा पुगेको व्यक्ति पार्टी काममा फर्किदा उहाँको मानसम्मान घट्छ कि भन्ने कोणबाट बहस भएको हो । पार्टी सदस्य भएपछि कमिटीमा बस्नुप¥यो, कमिटीमा बसेपछि भोलि वादविवाद होला । सम्मानित व्यक्तित्वलाई किन विवादमा पार्ने भन्ने कोणबाट विश्लेषण भएको हो ।
खासमा ओलीको आजीवन अध्यक्ष बन्ने सोचमा बाधा पुग्ने भएर संविधान र पार्टी विधानभन्दा बाहिर गएर एमालेले निर्णय गरेको विश्लेषण भइरहेको छ नि ?
विश्लेषण त आ–आफ्नो विचारले हुने कुरा भयो । लोकतान्त्रिक गणतन्त्रका विचार राख्ने र विश्लेषण गर्ने अधिकार सबैलाई छ । जहाँसम्म एमालेको कुरा छ, हामी लोकतान्त्रिक मूल्य, मान्यताअनुसार चल्दै आएका छौँ, र अब पनि त्यसरी नै चल्छौँ ।
अध्यक्षको विपक्षमा उभिनेहरूलाई फेरि ‘भीम रावल’ बनाइदिनेसम्मका धम्की आउलान भन्ने डर पनि होला ?
यहाँ पक्ष र विपक्षको कुरा छैन । पार्टी कमिटीमा सदस्यलाई लागेको विषय राख्ने हो । कतिपय विषयमा सहमति र कतिपय विषयमा सहमति पनि हुन सक्छन । बैठकमा बहुमत र अल्पमत पनि हुन सक्छ । फेरि पनि पार्टीको निर्णय भने मान्नैपर्ने हुन्छ ।
तपाईंहरूमध्ये कति जना यो निर्णयबाट छक्क पर्नुभएको देखेर म छक्क परेँ । तपाईँहरू मानव प्रकृतिलाई नहेरी कसरी बाँचिरहनुभएको छ ? निर्णय र निर्णयमा पुग्न गरिएका तिगडम दुवैबाट म चाहिँ अचम्मित छैन । म खुसी छु कि यो खुला रूपमा बाहिर आयो । अनि, आज कमरेड पुष्पलालको स्मृति दिवस पनि रहेछ, कस्तो संयोग ! मलाई उहिले उहिले लाग्थ्यो किन उहाँको परिवार एमालेमा नैतिक समर्थन गर्न पनि देखिने गरि प्रस्तुत हुँदैन, हामीलाई त आमाले राजनीति गर्न मन छैन भनेपनि सधैं देखिने गरि पार्टीको समर्थनमा उभिनु, नैतिक समर्थन गर्नु, टाढा नजानु भन्नुहुन्छ र सोहीअनुरुप कोसिस गरियो । तर, विगतको एक महिनादेखि मलाई ज्ञान भयो नैतिक समर्थन पनि गर्न नसकिने तहसम्म पनि पु¥याउनेरहेछन् । र नैतिक समर्थन खोज्दैनन् पनि । यो ज्ञानको बोझ आज यहाँ बिसाउने मौका यो प्रकरणले दियो– त्यस कारण यो प्रकरणलाई धन्यवाद !
(विद्या भण्डारीलाई पार्टी राजनीतिमा फर्किन रोक लगाउने एमालेको निर्णयपछि जेठी छोरी उषाकिरणको फेसबुक स्ट्याटस ।)
